རྒྱལ་རབས་སྙིང་བསྡུས། ༢༽

རྒྱལ་མཆོག་སྐུ་འཕྲེང་ལྔ་པ་ཆེན་པོའི་དུས་སྐབས།

༈ ཕྱི་ལོ་ ༡༦༤༢ ལོར་རྒྱལ་དབང་ལྔ་པ་ཆེན་པོས་བོད་ལྗོངས་ཡོངས་ལ་མངའ་དབང་བསྒྱུར་ཏེ་

བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་གཞུང་དབུ་བརྙེས། ལོ་དེར་མན་ཇུའི་

རྒྱལ་པོ་དང་པོ་ཤུན་རྩེ་ནས་ྋགོང་ས་ལྔ་པ་ཆེན་པོ་རྒྱ་ནག་ལ་གདན་ཞུས་སྐབས་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་

གྱི་རྒྱལ་པོ་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་ལྟར་གུས་བཀུར་བརྩི་མཐོང་དང་བཞུགས་སྒྲིག་ཞུས་ཡོད།   དེ་

ལྟར་རྒྱལ་ཁབ་འདྲ་མཉམ་གྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་བླ་སློབ་མཆོད་ཡོན་གྱི་བརྩི་མཐོང་སྲིད་ན་མ་གྲགས་

པའི་བསྟི་བསྟང་ཆེན་པོ་ཞུས་འདུག སྐབས་དེར་གོང་མ་ཤུན་རྩེ་ནས་ྋརྒྱལ་མཆོག་ལྔ་པ་ཆེན་པོར་

མཚན་གསོལ་འཇའ་ས་གསེར་ཐམ་ཕུལ་བ་དེའི་ཁ་རིས་བརྗོད་ཚིག་ཏུ་ནུབ་ཕྱོགས་དགེ་བའི་ཞིང་

གི་ྋརྒྱལ་དབང་ས་སྟེང་ཡོངས་ཀྱི་བདག་པོ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་བཛྲ་དྷ་ར་ཏཱ་ལའི་བླ་མའི་ཐམ་

ཀ་ཞེས་འཁོད་པའི་བརྗོད་དོན་ནས་བོད་རྒྱ་ཁོངས་མིན་པ་གསལ་པོ་རྟོགས་ཐུབ། དེ་བཞིན་ྋགོང་

ས་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་ཆེན་པོས་རྒྱ་ནག་ཅིན་རྒྱལ་པོར་མཉ་ཤྲི་ཞེས་ཆེ་བརྗོད་ཀྱི་མཚན་གནས་གནང་བ་

དེ་ནས་བཟུང་དེ་སྔ་ཏཱ་ཅིང་ཞེས་འབོད་པའི་མིང་དེ་བསྒྱུར་ནས་མན་ཇུ་གོང་མ་ཞེས་པའི་མིང་དེ་

ཆགས་ཡོད། དེ་ལྟར་ཕན་ཚུན་ཆེ་བསྟོད་གུས་བཀུར་མཚོན་བྱེད་དུ་མཚན་གནས་འབུལ་རེས་གནང་

བ་ཙམ་གྱིས་གཅིག་ཁོངས་གཅིག་གཏོགས་ཡིན་པ་ཁྱབ་ཀྱི་མེད། དེ་ཡང་ྋགོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་སྐུ་

ཐོག་རིམ་པས་དབང་བསྒྱུར་གནང་བ་ནས་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པ་ཙམ་བར་ྋགོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་

དང༌།  རྒྱ་ནག་གོང་མའི་དབར་འབྲེལ་བ་བྱུང་ཞིང༌། དེ་ནི་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ཆོས་དང༌། གཉིས་ནས་

སྲིད་ཀྱི་འགོ་འཁྲིད་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཞིག་རེད།

 

རྒྱལ་མཆོག་སྐུ་འཕྲེང་བདུན་པའི་དུས་སྐབས། ༈

རྒྱལ་མཆོག་སྐུ་འཕྲེང་ལྔ་པ་ནས་བཟུངས་རྒྱལ་དབང་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་དང༌། རྒྱལ་ཚབ་རིམ་པས་བོད་

ཀྱི་ཆབ་སྲིད་བསྐྱངས། རྒྱལ་མཆོགསྐུ་འཕྲེང་དྲུག་པའི་སྐུ་ཚེའི་སྨད་དང༌། རྒྱལ་མཆོག་སྐུ་འཕྲེང་བདུན་

པའི་སྐབས་བོད་ཀྱི་འགན་དབང་འཛིན་པའི་དཔོན་རིགས་ནང་ཁུལ་འཁྲུག་རྩོད་ཀྱི་རྐྱེན་པས་རྒྱལ་

མཆོག་སྐུ་ཕྲེང་བདུན་པ་སྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོའི་སྐུ་དུས་སུ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་སར་ྋརྒྱལ་བའི་སྐུ་སྲུང་ལ་ཁག་

བཏགས་ཏེ་མན་ཇུའི་སྐུ་ཚབཨམ་བྷན་ Amban ཟེར་བ་བཞག་སྟེ་ྋགོང་ས་ྋསྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོའི་

སྐུ་དབང་དང༌། ཡུལ་གྱི་ཆབ་སྲིད་ལས་དོན་ཐོག་དབང་འཛིན་བྱ་རྒྱུའི་གཡོ་འཕྲུལ་སྣ་ཚོགས་དངོས་

ཤུགས་བརྒྱུད་གསུམ་ནས་བྱས་པར་ྋགོང་ས་མཆོག་དང༌།  བོད་གཞུང་གི་དབུ་ཁྲིད་རྣམ་པས་གདོང་

བཀག་གིས་ངོ་རྒོལ་དང་འབྲེལ་ཏེ་མཐར་ཨམ་བྷན་དང༌། རྒྱ་དམག་རྣམས་བོད་ནས་མཐར་སྐྲོད་གཙང་

མ་གནང༌།

རྒྱལ་མཆོག་སྐུ་འཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོའི་དུས་སྐབས།

 

༈ ཕྱི་ལོ་ ༡༨༩༣ ལོར་དབྱིན་ཇི་དང༌། རྒྱ་ནག་ཚོང་འབྲེལ་ཆིངས་ཡིག་གཅིག་བཞག་འདུག་པར་དེའི་ནང༌། བོད་དང་དབྱིན་ཇི་ཚོང་འབྲེལ་བྱ་རྒྱུ་བཀོད་ཡོད་སྟབས། ༡༩༠༣ ལོར་དབྱིན་ཇིས་ཚོང་འབྲེལ་གྱི་དམིགས་

ཡུལ་དེ་བཟུང་ནས་བོད་དུ་ཡོང་ཡོད་ཀྱང༌། བོད་གཞུང་ནས་ཁོངགཉིས་ཀྱི་ཆིངས་ཡིག་དེར་ངོས་ལེན་གཏན་

ནས་གནང་ཡོད་པ་མ་རེད། སྐབས་དེའི་རྒྱ་གར་དབྱིན་གཞུང་སྐུ་ཚབ་ལོར་ཌི་ཀར་ཛོན་ (LordCurzon ནས་ལྷ་སར་དམག་དཔུང་ཞིག་བཏང་ཡོད་པ་དེའི་དམག་དཔོན་སར་ཨམ་བྷན་ནས་མཇལ་འཕྲད་དུ་འགྲོ་

རྒྱུའི་འཕྲིན་ལན་བཏང་བར་བོད་གཞུང་གིས་འགྲོ་རུ་མ་བཅུག་པ་རེད། དེའི་རྐྱེན་གྱི་ ༡༩༠༤ ལོར་དབྱིན་

ཇིའི་ཕྱོགས་ནས་ཡང་ཧ་སི་སྦན་ཌི་ (Young Husbandདང་བོད་གཞུང་སྐུ་ཚབ་ཐད་ལྷ་སར་ཆིངས་ཡིག་

བཞག་དགོས་བྱུང་ཡོད། ཆིངས་ཡིག་དེའི་ནང་ལ་རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ཞིག་ལ་ཆ་འཇོག་བྱས་ཡོད་པ་ལས་

བོད་རྒྱ་མིའི་ཁོངས་གཏོགས་སམ། མིང་ཙམ་གྱི་ཁོངས་གཏོགས་སོགས་རྩ་བ་ནས་ཁས་ལེན་བྱས་མེད། དཔེར་ན། ཆིངས་ཡིག་དེའི་ནང་དབྱིན་གཞུང་གི་བཀའ་འཁྲོལ་མེད་ན་བོད་དོན་ཐོག་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་དག་སུས་ཀྱང་

ཐེ་བྱུས་བྱེད་མི་ཆོག་པ་བྲིས་འདུག ཡིག་ཆ་དེར་རྒྱ་ནག་གི་མིང་གང་ཡང་གསལ་འཁོད་མེད་སྟབས་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་

ཐེ་བྱུས་བྱེད་མི་ཆོག་པའི་ཁོངས་སུ་རྒྱ་ནག་གཏོགས་དགོས།      དེ་དུས་མན་ཇུའི་ཨམ་བྷན་ཡའུ་ཐའི་དང༌།

བལ་པོའི་སྐུ་ཚབ་ཀེབ་ཀྲན་ལྗང་བཧ་དུར།  འབྲུག་གཞུང་གི་སྐུ་ཚབ་ཀྲོང་ས་དཔོན་སློབ་ཨོ་རྒྱན་དབང་ཕྱུག་

བཅས་བར་དཔང་ལྟ་བུ་གནས་ཡོད་པ་རེད། ཆིངས་དོན་ངོ་མ་ཤོག་གྲངས་ ༩ པར་བཀོད་ཡོད། རྒྱལ་མཆོག་སྐུ་

འཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོའི་སྐུ་དུས་སུ་བོད་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ཐོག་མ་འབྲེལ་བ་གནང་སྟེ་ཕྱི་རྒྱལ་ཡུལ་ཁག་

ཏུ་སློབ་ཕྲུག་ཆེད་གཏོངགནང་བ་དང༌། དྲག་པོའི་སྒྲིག་འཛུགས་ལ་ལེགས་བཅོས་དང་རྒྱ་བསྐྱེད།  ཕྱི་སྲིད་དང་

དམག་སྤྱི་ལས་ཁུངས་གསར་འཛུགས། བཟོ་ལས་ཆུངཁག་གི་བཟོ་གྲྭ་དང༌། གློག་ཁང༌།  སྦྲག་ཏར་ཁང་བཅས་

གསར་འཛུགས། སྦྲག་འཛིན་གསར་བཟོ། བོད་ཀྱི་དངུལ་ཊམ་སྔར་ཡོད་ཀྱི་ཐོག་གསེར་དངུལ་ཟངས་གསུམ་གྱི་

ཊམ་སྒོར་ཆེ་ཆུང་དང༌། ཤོག་དངུལ་སོགས་རྣམ་གྲངས་མང་པོ་གསར་དུ་དཔར་བསྐྲུན། རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ཆིངས་

ཡིག་ཁག་གསར་འཇོག་སོགས་གནང་ཡོད་པ་རེད། དེ་སྔ་རྒྱ་ནག་མན་ཇུའི་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱིས་དབང་སྒྱུར་བྱེད་སྐབས་

བོད་ཀྱི་སྲིད་དོན་ལ་བྱུས་མེད་བྱུས་འཁྲིའི་ཐེ་བྱུས་བྱས་ཏེ་རིམ་པས་དབང་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་བཏང་བའི་བྱས་ཉེས་ལ་

༡༩༡༡ ལོར་བོད་མིས་ངོ་རྒོལ་མཐར་སྐྱེལ་བྱས་ཤིང༌། སྐབས་དེར་ལྷ་སར་ཡོད་པའི་ཨམ་བྷན་དཔོན་དམག་བཅས་

ལ་རྒྱ་ནག་མན་ཇུའི་གཞུང་ནས་རྒྱབ་རོགས་དཔུང་སྣོན་གང་བྱེད་མ་ནུས་པར་བོད་དུ་ལོ་ ༡༨༠ཙམ་བསྡད་པའི་

མཉཇུའི་དཔོན་དམག་རྣམས་ ༡༩༡༢ ལོར་བོད་མིས་མཐར་སྐྲོད་བཏང་སྟེ་ཤུལ་མེད་བཟོས་པ་རེད། ལོ་དེར་ྋགོང་

ས་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་པོ་ཆེན་པོ་མཆོག་རྒྱ་གར་ནས་བོད་དུ་ཕྱིར་ཕེབས་གནང་སྟེ་བོད་འདི་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་

ཅིག་ཡིན་པ་གསལ་བསྒྲགས་བསྐྱངས་པར་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་སུས་ཀྱང་དགག་བྱ་ཞུས་མེད་པར་བོད་ཀྱི་ཁྲིམས་

མཐུན་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གནས་སྟངས་སྔར་བས་བརྟན་དུ་གྱུར་པ་མ་ཟད། བོད་ལྗོངས་ལྷ་མིས་ཕུལ་བའི་

གསེར་ཐམ་ཆེན་མོ་སྟེ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བཀའི་ལུང་གིས་ས་སྟེང་རྒྱལ་བསྟན་གྱི་བདག་པོ་ཞེས་འཁོད་པའི་ཐམ་ག་

ཕབ། བཀའ་རྩ་གསལ་བསྒྲགས་དངོས་ཤོག་གྲངས་ ༡༢ ལ་བཀོད་ཡོད།༡༩༡༣ ཟླ་བ་དང་པོའི་ནང་སོག་པོའི་རྒྱལ་

སར་སོག་བོད་ཆིངས་ཡིག་གཅིག་བཞག་པའི་ནང་སོག་བོད་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ངོས་ནས་མན་ཇུའི་གོང་མའི་དབང་

འོག་ནས་ཐོན་པ་དང༌། ྋགོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་རིན་པོ་ཆེ་བོད་རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་

སོགས་པོའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཁས་ལེན་ཞུས་པ་དང༌། དེ་བཞིན་རྗེ་བཙུན་དམ་པ་ཧོ་ཐོག་ཐུ་སོག་པོ་རང་བཙན་རྒྱལ་

ཁབ་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ནས་ཁས་ལེན་གནང་བ་སོགས་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱི་རང་ཐག་རང་

གཅོད་བྱས་ཡོད་པ་རེད། ཆིངས་དོན་དངོས་ཤོག་གྲངས་ ༡༡ ལ་བཀོད་ཡོད།   ྋརྒྱལ་མཆོག་བཅུ་གསུམ་པས་

བོད་དམག་རྣམས་དེང་དུས་དང་མཐུན་པའི་བསྒྱུར་བཅོས་གནང་སླད་རུ་སུ་དང༌། ཉི་ཧོང༌། དབྱིན་ཇི་བཅས་ནས་

ཐད་ཀར་འཕྲལ་སེལ་དགེ་རྒན་འགའ་ཤས་གླས་ནས་ཡུལ་སོ་སོའི་དམག་རྩལ་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲད་མཐར་དབྱིན་

ཇིའི་ལུགས་དེ་འགྲིགས་ཤོས་བྱུངསྟབས་བོད་དམག་རྣམས་དབྱིན་ཇིའི་ལུགས་ལྟར་སྒྲིག་འཛུགས་གནང༌། ཕྱིས་སུ་ཨ་མདོ་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ཞལ་བཞུགས་སྐབས་བོད་སྐདཐོག་སྐད་བརྡ་གཙང་བསྒྱུར་བྱས་ཡོད། གལ་སྲིད་བོད་རྒྱ་ཁོངས་ཡིན་ཚེ་གོང་གསལ་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་འབྲེལ་བ་དང༌། བོད་དམག་གི་དམག་ཆས། སྐད་བརྡ།

སྒྲིག་སྲོལ། གླ་ཕོགས། གོ་མཚོན། བཀོད་བྱུས། འཛིན་སྐྱོང༌། ལྟ་རྟོག་སོགས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་འགན་འཁུར་དགོས་

རུང་དེ་ལྟར་མེད་པ་འདིས་བོད་འདི་རྒྱལ་ཁབ་ཐ་དད་ཅིག་ཡིན་པ་གསལ་པོར་བསྟན་ཡོད་པ་རེད།  གལ་ཆེའི་

འཁྲུག་རྩོད་ཐག་གཅོད་ཀྱི་ཆེད་དུ་ ༡༩༡༣ ལོར་དབྱིན་གཞུང་དང༌། རྒྱ་ནག་གཞུང༌། བོད་གཞུང་བཅས་ཀྱི་སྐུ་

ཚབ་འདྲ་མཉམ་གྱི་ཐོག་ནས་སིམ་ལར་འཛོམས་ཡོད་པ་དང༌། ༡༩༡༤ ལོར་སིམ་ལའི་ཆིངས་ཡིག་བཞག་པ་དེའི་

དོན་ཚན་གཉིས་པའི་ནང༌། དབྱིན་གཞུང་དང་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་བོད་ལྗོངས་དེ་བཞིན་ཕྱི་རྒྱར་རྒྱ་ནག གི་མངའ་

ཁོངས་བརྩིས་ཀྱང་བོད་ཕྱི་མ་ནང་དོན་རྒྱལ་ཁབ་རང་བཙན་གཙང་མ་ཡིན་པའི་ཁས་ལེན་བྱེད་རྒྱུར་ཐོག་

མའི་མོས་མཐུན་བྱུང་ན་ཡང༌། དེ་ལ་རྒྱ་གཞུང་ནས་རྟགས་ཐམ་ཐེལ་འཛུགས་བྱ་རྒྱུར་ཀ་ཀོར་བྱས་པར་

བརྟེན་ཆིངས་ཡིག་དེའི་ནང་རྒྱ་གཞུང་ལ་ཐོབ་དབང་གང་ཡོད་རུང་ཆ་གནས་མི་བྱེད་པའི་དབྱིན་བོད་

གཉིས་ནས་ནང་མཐུན་ཆིངས་ཡིག་ཅིག་ ༡༩༡༤ ཟླ་ ༧ ཚེས་ ༣ ཉིན་བཞག་ཡོད་པ་རེད།  ཆིངས་དོན་

ངོ་མ་ཤོག་གྲངས་ ༡༤ ལ་བཀོད་ཡོད།